Omgevingswet brengt alle milieuaspecten samen
Op 1 juli 2022 treedt de Omgevingswet in werking. Initiatiefnemers, plantoetsers, adviseurs en onderzoekers die te maken krijgen met milieuaspecten zoals geluid, externe veiligheid, stikstof en andere aspecten, zullen vanaf dat moment op een heel nieuwe manier te werk gaan. Een betere manier, vinden wij. De Omgevingswet brengt alle milieuaspecten samen in één wet en laat de afweging -welke milieubelasting op welke plek aanvaardbaar is- zo veel mogelijk bij de lokale overheid. Een goede ontwikkeling, die aansluit bij de groeiende aandacht voor het milieu en die veel mogelijkheden biedt voor de toekomst. Waarom wij dit vinden en hoe wij gemeenten en initiatiefnemers helpen om goed voorbereid te zijn op de nieuwe situatie, legt onze milieuplanoloog Holger Rodoe graag uit in dit artikel.
Groeiende aandacht
“Stikstof maakt meer kapot dan alleen natuur”, “Slimme ramen moeten geluidsoverlast Schiphol verminderen”, “Fijnstof veroorzaakt ruim 300.000 voortijdige sterfgevallen per jaar in de EU”. Het zijn zomaar een paar krantenkoppen die we de afgelopen weken tegenkwamen. Dagelijks brengen de media nieuws over stikstof, geluidsoverlast, fijnstof en andere milieuaspecten. De vraag hoeveel milieubelasting goed is voor een mens, is een centrale vraag in onze maatschappij geworden. Er is steeds meer kennis over en aandacht voor de leefomgeving en hoe die bijdraagt aan een gezonde en veilige manier van leven.
Van goede ruimtelijke ordening naar goede leefomgeving
Op dit moment is er voor elk milieuaspect dat invloed heeft op onze leefomgeving een eigen wet of regeling. Met de Omgevingswet, die halverwege komend jaar in werking treedt, worden allerlei milieuregels samengevoegd in één wet. Dat zal een grote impact hebben op bouwprojecten, natuur en landschap. Onder de huidige wet worden plannen getoetst aan een ‘goede ruimtelijke ordening’. In de Omgevingswet komt een ‘veilige en gezonde leefomgeving en goede omgevingskwaliteit’ centraal te staan. Een veel bredere kijk, aldus Holger: “Niet alleen de ordening van onze schaarse ruimte is dus belangrijk; ook milieuaspecten als geluid, geur, veiligheid en gezondheid krijgen een prominente plek in toekomstige omgevingsplannen en daarmee in de manier waarop we ons land de komende decennia gaan vormgeven.”
Gemeenten pakken grotere rol
“Op dit moment worden veel regels en normen ten aanzien van milieuaspecten opgelegd door de Rijksoverheid. Maar de overheidslaag die het beste kan beoordelen welke plannen goed zijn voor de lokale schaarste ruimte en of een plan past bij de lokale manier van leven, is de gemeente”, legt Holger uit. De Omgevingswet hanteert daarom het principe ‘decentraal, tenzij…’. Gemeenten kunnen straks met maatwerk een eigen stempel drukken op de regelgeving over allerlei milieuaspecten. Waar nu bijvoorbeeld nog landelijke normen gelden voor het aspect geluid, kan een gemeente onder de Omgevingswet zelf beleidskaders ten aanzien van geluid opnemen in het omgevingsplan. Zo komen we overal tot regels die passen bij de feitelijke en wenselijke situatie. “Geen ‘one size fits nobody’ meer, maar een op maat gemaakte regeling voor de eigen gemeente”, aldus Holger.
Alle kaders op één plek
Naast milieuregels die nu op nationaal niveau worden vastgesteld zullen ook regels die nu al lokaal worden opgesteld, straks onderdeel zijn van het omgevingsplan. De Monumenten- of Erfgoedverordening, de Huisvestingsverordening en de Algemeen Plaatselijke Verordening worden bijvoorbeeld overgenomen in het omgevingsplan. Het resultaat is één toetsingskader voor een gezonde omgevingskwaliteit. Holger legt uit dat dit voordelen voor alle belanghebbenden heeft: “Het betekent voor gemeentemedewerkers dat zij een gemakkelijker instrument hebben om mee te werken. En dat geldt ook voor initiatiefnemers van plannen. Zij kunnen straks alle noodzakelijke informatie in één digitaal document vinden.”
Zo helpen wij gemeenten én initiatiefnemers
Wij zijn blij dat milieuaspecten een essentieel onderdeel vormen van de omgevingswet en we zijn overtuigd van de meerwaarde hiervan. Daarom helpen we onze opdrachtgevers enthousiast op weg richting de nieuwe situatie. Holger: “We ondersteunen gemeenten bijvoorbeeld om de juiste afweging te maken over nieuwe lokale regels voor een gezonde leefomgeving. We maken aan de hand van een meetlat duidelijk welke afwegingsruimte lokale beleidsmakers hebben rondom de milieuaspecten in het omgevingsplan. We begeleiden participatietrajecten met ambtenaren, de gemeenteraad en andere stakeholders om scherp in beeld te krijgen welke vorm van maatwerk een gemeente wenselijk vindt.”
We helpen initiatiefnemers om hun visie en ideeën te laten aansluiten bij toekomstige omgevingsplannen. Wij houden bij het uitvoeren van onderzoek al rekening met toekomstige wetgeving. Daarmee ontzorgen we onze opdrachtgevers en bieden we advies vanuit de meest actuele inzichten, wet- en regelgeving.
Voorbeelden van afwegingen per milieuaspect
Bij het opstellen van het omgevingsplan krijgen gemeenten de belangrijke taak om zelf een beleidsafweging te maken over allerlei milieuaspecten. Afhankelijk van het type milieuaspect is een gemeente hiertoe verplicht of niet. Holger: “Bij externe veiligheid wordt de term ‘aandachtsgebied’ geïntroduceerd. In zo’n aandachtsgebied is het uitvoeren van onderzoek naar het aspect externe veiligheid verplicht.” Voor externe veiligheid gelden vanuit het Rijk, ook na invoering van de Omgevingswet, nog vaste normwaarden voor bijvoorbeeld weg-, water- en spoortrajecten.
Hoogspanningsleidingen vormen een milieuaspect dat niet verplicht in elk omgevingsplan meegenomen moet worden. Vanuit het streven naar een gezonde leefomgeving kan het wel wenselijk zijn om dit aspect in het omgevingsplan op te nemen. Een gemeente kan in dat geval besluiten aandachtsgebieden met betrekking tot hoogspanningsleidingen te introduceren. In zulke gebieden is het onwenselijk om (zeer) kwetsbare objecten te realiseren.
Een ander voorbeeld van een milieuaspect waarvoor elke gemeente een eigen afweging kan maken vormen trillingen door spoorwegen. Ook hiervoor gelden vanuit de Omgevingswet geen vaste afstanden. Gemeenten kunnen op voorhand helderheid scheppen voor initiatiefnemers van nieuwe projecten door in het Omgevingsplan een zone rondom het spoor als aandachtsgebied aan te wijzen. Voor ontwikkelingen binnen dat aandachtsgebied is dan een trillingenonderzoek vereist.
Al met al zijn er bij het omgevingsplan vaste waarden, gebieden en contouren voor diverse milieuaspecten die moeten worden meegenomen. Holger: “Aan de hand van onze meetlat maken wij voor gemeenten graag inzichtelijk welke aanvullende keuzemogelijkheden er verder nog zijn. We kijken samen met onze opdrachtgevers in hoeverre deze andere aspecten relevant zijn en adviseren om ze wel of niet op te nemen in een specifiek omgevingsplan.”
