Duurzaamheid krijgt een steeds prominentere rol in onze samenleving. Het is één van de redenen waarom de Omgevingswet wordt opgesteld: de huidige wetgeving biedt nog te weinig mogelijkheden om een transitie naar een duurzamere samenleving te bevorderen. Het is dan ook niet vreemd dat de Omgevingswet voor alle overheidslagen diverse mogelijkheden gaat bieden om duurzaamheid te verankeren.
Wij zetten de mogelijkheden graag voor jullie op een rijtje.
Duurzaamheid volgens de wet
De Omgevingswet is al een tijd in aantocht en zal naar verwachting in 2022 in werking treden. Duurzaamheid wordt gedefinieerd als: ‘het waarborgen van de bestaansmogelijkheden van alle mensen op aarde, hier en nu, elders en later’’.
In de Omgevingswet worden verschillende instrumenten genoemd die gebruikt kunnen worden om invulling te geven aan die duurzaamheid: een omgevingswaarde, de omgevingsvisie, het programma, het omgevingsplan en instructieregels.
Een omgevingswaarde
Een omgevingswaarde is een norm ‘die de gewenste staat of kwaliteit van de fysieke leefomgeving of een onderdeel daarvan als beleidsdoel vastlegt’. In een omgevingswaarde kan een doelstelling worden opgenomen die duidelijk meetbaar is. Een gemeente kan bijvoorbeeld in een omgevingswaarde opnemen dat er in 2040 vijf windmolens en 200 ha aan zonnepanelen gerealiseerd moeten zijn. Door zo’n omgevingswaarde op te nemen verplicht de gemeente zichzelf om aan deze waarden te voldoen en hierop te monitoren.
| Juridische details
Omgevingswaarden hebben doorwerking in verschillende instrumenten, namelijk het Besluit activiteiten leefomgeving, Besluit kwaliteit leefomgeving, de omgevingsvergunning, omgevingsverordening, het omgevingsplan, programma en instructieregels. Een omgevingswaarde wordt bij AMVB, omgevingsverordening of omgevingsplan vastgesteld. Eenmaal vastgesteld geldt er een monitoringsplicht. Als niet voldaan wordt aan de gestelde omgevingswaarde of deze dreigt te worden overschreden, moet een programmatische aanpak worden opgesteld. Deze programmatische aanpak richt zich op het voldoen aan die omgevingswaarden (vergelijkbaar met de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS)). |
De omgevingsvisie
In de omgevingsvisie legt het Rijk, de provincie of de gemeente haar ambities en beleidsdoelen voor de fysieke leefomgeving voor de korte- en lange termijn vast. De omgevingsvisie is het uitgesproken instrument om een strategische visie te ontwikkelen op duurzame ontwikkelingen rond energietransitie en klimaatadaptatie. In de omgevingsvisie kunnen concrete duurzaamheidsdoelen worden opgenomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan klimaatneutraal werken.
Het programma
In programma’s wordt het beleid voor onderdelen van de fysieke leefomgeving nader uitgewerkt. Zo’n programma is een beleidsdocument en is alleen bindend voor de overheid die het vaststelt. Het programma bevat maatregelen voor ‘de ontwikkeling, het gebruik, het beheer, de bescherming of het behoud van de fysieke leefomgeving’. Met deze maatregelen worden de geformuleerde beleidsdoelen uit de omgevingsvisie concreet uitgewerkt. Hierbij kun je denken aan een subsidieregeling voor duurzame ontwikkelingen of informatiebijeenkomsten over energiebesparing. Zulke maatregelen kunnen ervoor zorgen dat de CO2 reductiedoelstelling behaald wordt.
Het omgevingsplan
Elke gemeente stelt één omgevingsplan op. Daarin worden alle gemeentelijke regels opgenomen die betrekking hebben op de fysieke leefomgeving. Dat kunnen bijvoorbeeld regels zijn over natuurinclusief bouwen of over klimaatadaptieve maatregelen zoals het bergen van water op eigen terrein. In het omgevingsplan kan de gemeente omgevingswaarden vastleggen. Bij de vaststelling van het plan moet de gemeente dan onderbouwen welke taken en bevoegdheden zij gaat inzetten om te gaan voldoen aan de opgenomen omgevingswaarde.
Instructieregels
Ten slotte kan duurzaamheid worden verankerd in instructieregels. Het Rijk en de provincie kunnen zulke instructieregels opstellen, zodat omgevingswaarden doorwerken naar lokale wetgeving.
Zo zijn er straks onder de Omgevingswet voor alle overheidslagen volop mogelijkheden om duurzaamheid een plaats te geven in het beleid. En dat hoeft natuurlijk niet te wachten tot volgend jaar! Is jullie organisatie van plan een omgevingsplan te laten opstellen, of stellen jullie het zelf op en hebben jullie advies of een cursus nodig? De juristen en planologen van SAB adviseren jullie graag over de mogelijkheden voor jullie organisatie.
Bent u bezig met de transitie naar de Omgevingswet en bent u nog op zoek naar de juiste invulling hiervan? Voor vragen hierover kunt u contact met ons opnemen.