Hoe flexibel en ruimdenkend gemeenten hun bestemmingsplannen ook opstellen, er ontstaan altijd situaties waarbij de regeling van een plan niet voldoet. Er zijn dan verschillende manieren om een ontwikkeling toch mogelijk te maken. De aankomende Omgevingswet brengt ook op dit gebied veranderingen met zich mee. We geven een overzicht.
Nu: afwijken van het bestemmingsplan
Onder de Wet ruimtelijke ordening zijn er grofweg 3 manieren te onderscheiden om af te wijken van een bestaand bestemmingsplan:
Binnenplans met omgevingsvergunning
Naast de overige flexibiliteitsmogelijkheden die de Wet ruimtelijke ordening biedt, bevatten bestemmingsplannen vaak regelingen waarmee het mogelijk is om met een omgevingsvergunning af te wijken van de regels, zolang een situatie voldoet aan de gestelde voorwaarden. Voor het afwijken binnen de regels van het plan geldt de reguliere voorbereidingsprocedure en kan doorgaans binnen 8 weken een omgevingsvergunning worden verleend door het college van burgemeester en wethouders.
Buitenplans met omgevingsvergunning
Als de regels van het bestemmingsplan een bepaalde activiteit niet toestaan (ook niet met een omgevingsvergunning) is het mogelijk om buitenplans met een omgevingsvergunning van het plan af te wijken. Om op deze manier een omgevingsvergunning te verkrijgen moet de uniforme openbare voorbereidingsprocedure gevolgd worden. Het college van burgemeester en wethouders is bevoegd gezag, maar de gemeenteraad moet een verklaring van geen bedenkingen afgeven. De proceduretijd kan oplopen tot meer dan 6 maanden. Tegen een omgevingsvergunning is beroep mogelijk bij de rechtbank en hoger beroep bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.
Postzegelplan
Met een postzegelplan wordt voor een bepaalde locatie (plangebied) een nieuw bestemmingsplan vastgesteld om zo de gewenste activiteit mogelijk te maken. Een postzegelbestemmingsplan wordt vastgesteld door de gemeenteraad volgens de uniforme openbare voorbereidingsprocedure. Anders dan bij de buitenplanse omgevingsvergunning is echter meer flexibiliteit mogelijk en vindt beroep rechtstreeks plaats bij de Raad van State.
Een goede onderbouwing van de ontwikkeling is in alle gevallen van belang. Er bestaan echter flinke verschillen in de procedures die moeten worden gevolgd en de mogelijkheid van rechtsbescherming. In veel gevallen wordt ervoor gekozen om een nieuwe ontwikkeling mogelijk te maken door de vaststelling van een postzegelplan omdat de procedurele lasten vergelijkbaar zijn en de fase van rechtsbescherming minder tijd in beslag neemt.
Straks: afwijken van het omgevingsplan
Meer flexibiliteit, minder plannen
In de huidige situatie zien we dat activiteiten die niet in het bestemmingsplan passen vaak mogelijk worden gemaakt door een nieuw bestemmingsplan vast te stellen in de vorm van een postzegelbestemmingsplan. De nieuwe Omgevingswet moet globalere plannen mogelijk maken. Het uitgangspunt is dat er straks minder vaak een nieuw omgevingsplan moet worden vastgesteld. Als een reeds vastgesteld omgevingsplan toch niet toereikend is voor een bepaalde activiteit, biedt de Omgevingswet nieuwe mogelijkheden om deze activiteiten toe te staan. Afwijken van het omgevingsplan met een omgevingsvergunning blijft mogelijk, maar er zullen belangrijke procedurele verschillen zijn. Zo zullen omgevingsvergunningen voor zowel binnenplanse als buitenplanse omgevingsplanactiviteiten in de toekomst volgens de reguliere voorbereidingsprocedure worden vastgesteld. Het college van burgemeester en wethouders zal het bevoegd gezag zijn en bij een buitenplanse omgevingsplanactiviteit krijgt de gemeenteraad een bindend adviesrecht bij onderwerpen die door de raad zelf zijn aangewezen. Hoe de vergaderagenda van de raad (eens per 6 maanden) ingepast zal worden in een procedure van 8 tot 12 weken is nog even afwachten.
Om een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit te krijgen, moet aan dezelfde voorwaarden worden voldaan als bij de vaststelling van een omgevingsplan. Het bevoegd gezag moet beoordelen of het toestaan van de activiteit past binnen een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Toch kunnen we een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit niet gelijkstellen met een “postzegelomgevingsplan”. De vergunning kan namelijk alleen worden verleend voor concreet afgebakende activiteiten.
Nieuwe mogelijkheden
Meldingsplicht
Nieuw is dat in het omgevingsplan een meldingsplicht kan worden opgenomen. Bepaalde activiteiten zijn dan pas toegestaan nadat de initiatiefnemer een melding heeft gedaan bij het bevoegd gezag (in de meeste gevallen zal dat het college van burgemeester en wethouders zijn).
Op basis van de melding kan het bevoegd gezag een maatwerkvoorschrift stellen waarmee voor de specifieke activiteit van de algemene regels in het omgevingsplan kan worden afgeweken. Een maatwerkvoorschrift kan strenger zijn dan de algemene regel, maar kan de regeldruk ook juist versoepelen.
Vergunningstelsel
Naast een meldingsplicht kan in een omgevingsplan ook worden gekozen voor een vergunningstelsel. Voor bepaalde activiteiten ligt dan in de regels vast dat ze slechts zijn toegestaan nadat hiervoor een omgevingsvergunning is verleend. De regels waaraan een activiteit moet voldoen liggen vast in het omgevingsplan. Deze figuur is enigszins vergelijkbaar met de huidige omgevingsvergunning voor binnenplanse afwijking van het bestemmingsplan.
Klik op de afbeelding voor een grotere weergave
Gelijkenissen en verschillen
De omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit is in zekere zin vergelijkbaar met de huidige omgevingsvergunning voor buitenplanse afwijking van het bestemmingsplan. Er zijn echter belangrijke procedurele verschillen. Onder de Omgevingswet geldt als hoofdregel dat omgevingsvergunningen volgens de reguliere voorbereidingsprocedure worden vastgesteld (8 weken), terwijl voor buitenplans afwijken nu nog de uniforme openbare voorbereidingsprocedure moet worden gevolgd (al snel 6 maanden). Daarnaast gaat de rol van de gemeenteraad veranderen. In het huidige recht moet de raad een verklaring van geen bedenkingen afgeven voor een omgevingsvergunning voor een buitenplans afwijken. Onder de Omgevingswet heeft de raad nog wel een bindend adviesrecht, maar alleen voor de gevallen die de raad vooraf zelf heeft aangegeven.
Gaat u binnenkort ook starten met het opstellen van een omgevingsplan en wilt u op de hoogte zijn van alle juridische ins & outs? Wij delen graag meer van onze ervaringen met u en denken waar nodig met u mee. Neem hiervoor contact op met Chiel Nijhuis.
